Aseptyka w gabinetach stomatologicznych
W trosce o zdrowie naszych pacjentów oraz aby zapobiec zakażeniom krzyżowym w gabinecie stomatologicznym (czyli przenoszeniu drobnoustrojów, wirusów i bakterii z jednego pacjenta na drugiego poprzez niezdezynfekowane powierzchnie i narzędzia) , podczas każdej wizyty stomatologicznej używany jest sprzęt i materiały jednorazowego użytku (jednorazowe rękawiczki, ślinociąg, kubeczek z wodą, serwetka ochronna , pokrowiec na zagłówek , tacka na narzędzia). Sprzęt wielorazowego użytku (t.j. końcówki stomatologiczne- mikrosilnik i turbina, końcówka do dmuchawki, lusterko stomatologiczne, pęseta, zgłębnik, nakładacz) podlega procedurom sterylizacji, zgodnymi z wymogami europejskimi, w nowoczesnych autoklawach. Po każdej wizycie do karty pacjenta są skanowane kody sterylnych pakietów, które zostały użyte podczas wykonywanego zabiegu.
Podczas wizyty stomatologicznej na narzędziach oraz sprzęcie stomatologicznym dochodzi do osadzania się tak zwanego biofilmu. Biofilm składa się ze składników pochodzenia nieorganicznego (niewielkie cząstki krwi, śliny, resztek amalgamatów , kompozytów lub wiórów zębinowych) oraz kolonii mikroorganizmów (wirusy , bakterie , grzyby). Podczas pracy lekarza końcówkami szybkoobrotowymi (do 430 tysięcy obrotów na minutę) lub kątnic (do 50 tysięcy obrotów na minutę) dochodzi do rozprzestrzenienia się biofilmu na otaczające powierzchnie gładkie oraz jest możliwe zaaspirowanie śliny lub krwi do wnętrza końcówki. W dłuższym okresie użytkowania, zwłaszcza jeśli pracujące końcówki nie są odpowiednio czyszczone, dezynfekowane i oliwione, powstające osady mogą być przyczyną nie tylko złego funkcjonowania urządzenia (co często prowadzi do awarii), ale przede wszystkim do zakażeń krzyżowych. Dzieje się tak, jeśli we wnętrzu końcówki zostaną jakieś drobnoustroje lub ich formy przetrwalnikowe, wówczas podczas ponownego użycia końcówki może dojść do wypchnięcia ich na zewnątrz w postaci bardzo drobnego aerozolu, który jest niebezpieczny zarówno dla pacjenta, jak i lekarza stomatologa oraz asystentki. W celu całkowitego usunięcia możliwości przeniesienia się drobnoustrojów pomiędzy pacjentami oraz personelem, jest konieczność i obowiązek czyszczenia, dezynfekcji i sterylizacji instrumentów po każdym pacjencie. Wszelkiego typu procesy dezynfekcji i sterylizacji są skuteczne, jeśli powierzchnia narzędzi lub instrumentów zostanie w dokładny sposób oczyszczona z resztek krwi, śliny i zanieczyszczeń. Jest to stosunkowo łatwe do osiągnięcia w przypadku powierzchni zewnętrznych. Niestety w przypadku powierzchni wewnętrznych sprawa się komplikuje.
Dezynfekcja polega na niszczeniu form wegetatywnych drobnoustrojów chorobotwórczych, które są na powierzchniach przedmiotów oraz w ich wnętrzu. Dezynfekcja ma na celu zaburzenie metabolizmu mikroorganizmów chorobotwórczych, uniemożliwienie im wykonywania funkcji życiowych, w szczególności rozmnażania i kolonizacji. Metody dezynfekcji możemy podzielić na fizyczne (wysoka temperatura, promieniowanie UV) oraz chemiczne, polegające na oddziaływaniu związków alkoholi, aldehydów, fenoli, czterorzędowych związków amoniowych, biguanidów, środków utleniających (nadtlenek wodoru, ozon), halogenów (atomowy chlor) i środków powierzchniowo czynnych. Istnieją też metody będące połączeniem metod fizycznych i chemicznych. W naszym Niepublicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej dezynfekcja przebiega na kilku płaszczyznach.
Dezynfekcja narzędzi ma miejsce w wanienkach z tworzywa sztucznego zaopatrzonych w cedzak i przykrywkę, wypełnionych środkami chemicznymi biobójczymi. Roztwory preparatów chemicznych są wymieniane codziennie, a dezynfekowane narzędzia są w nich całkowicie zanurzone. Po zdezynfekowaniu, narzędzia osusza się bawełnianymi ścierkami oraz czyści. Następnie narzędzia są pakowane w jednorazowe torebki i sterylizowane w autoklawie.
Unity stomatologiczne, aparaty rentgenowskie, przyciski, uchwyty są myte i dezynfekowane przez asystentki po każdym przyjętym pacjencie. Do dezynfekcji powierzchni używane są preparaty, które skutecznie działają w krótkim czasie.
Dezynfekcja powierzchni gładkich takich jak ściany, podłogi i większości mebli wykonywana jest dwa razy dziennie przed i po zakończeniu pracy.
Sterylizacja – tylko prawidłowo wykonana, gwarantuje w 100% zniszczenie, drobnoustrojów chorobotwórczych, ich przetrwalników oraz wirusów (w tym Wirusa Zapalenia Wątroby typu B i typu C oraz wirusa HIV). Każdy cykl sterylizacji jest rejestrowany i dokumentowany. Po zakończonym cyklu sterylizacji, otrzymujemy wydruk, pozostający do dyspozycji Kontrolerów Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej. Dodatkowo każdy pakiet narzędzi ma indywidualny wskaźnik kontroli skuteczności procesu sterylizacji. Raz w miesiącu, autoklaw podlega kontroli skuteczności sterylizacji przy użyciu testu biologicznego (mikrobiologiczny test standaryzowany "Sporal") .
Aby narzędzia pozostawały sterylne od zakończenia sterylizacji do momentu ich użycia, narzędzia muszą być poddane procesowi sterylizacji w jednorazowych opakowaniach termicznie zamykanych, otwieranych bezpośrednio przed zabiegiem w obecności pacjenta. Opakowanie takie posiada oznakowanie poprawności procesu sterylizacji. Jest to znacznik w kolorze białym, który po przeprowadzeniu prawidłowego procesu sterylizacji zmienia barwę na kolor czarny.